Các bạn thân mến!

✤ Phân hữu cơ chính là nguồn thức ăn lâu dài cho cây trồng trong 1 chu kỳ sinh trưởng. Khái niệm về phân hữu cơ rất đa dạng và thậm chí trong phân hữu cơ chứa bao nhiêu thành phàn dinh dưỡng cũng như vi sinh vật thì có lẽ khoa học cũng chưa thể tìm hiểu hết.

✤Trong bài viết này tôi sẽ đề cập đến các loại phân hữu cơ từ nguồn gốc tự nhiên cũng như các nguồn phân hữu cơ công nghiệp (từ các công ty sản xuất).

✤Trên thực tế bài phân tích của tôi để mọi người hiểu hơn 1 tý chứ phân tích sâu thì bản thân trình độ của tôi cũng chưa thể hiểu hết.

✤ Vì thực tế hàm lượng dinh dưỡng trong phân hữu cơ và hiệu quả của nó với cây trồng còn phụ thuộc nhiều yếu tố về môi trường, thức ăn cho động vật thải ra phân, loại cây trồng thích hợp, đất đai, thời đểm bón.

Cũng nói rõ luôn là bài viết này rất rộng nên tôi vừa áp dụng kinh nghiệm thực tế kết hợp thêm nhiều nguồn thông tin tổng hợp trên internet, cục trồng trọt cũng như các anh em trong hội trao đổi nên không thể trích dẫn nguồn cụ thể được nhé. Bài viết sẽ còn thiếu sót vì phạm vi của nó quá rộng nên mong bà con và các bạn góp ý trao đổi thêm.

Tôi xin chia ra làm 2 phần phân hữu cơ: gồm Phân hữu cơ tự nhiên và Phân hữu cơ công nghiệp (từ các công ty sản xuất dựa trên nguyên liệu hữu cơ).

Mục lục

❖ Phân hữu cơ tự nhiên (hay còn gọi là truyền thống)

Tôi xin đưa ra bảng tham khảo thành phần dinh dưỡng chính của các loại phân hữu cơ phổ biến mà tôi tìm được trước (Xem hình bên dưới).

Chú ý: Tỷ lệ tính % và chưa tính tỷ lệ hữu cơ, các chất vi lượng, vi sinh vật. Một số loại phân có ô để trống vì không có thông tin nhưng theo tôi dùng cũng rất tốt.

1. Phân Bắc

Đây có lẽ là loại phân truyền thống tốt nhất cho cây trồng, nó đã được ứng dụng lâu đời nhất từ khi con người biết trồng trọt.
Vì sao tôi nói nó tốt nhất chắc có lẽ mọi người cũng hiểu 1 phần là do con người ta là động vật ăn tạp, “ăn không chừa thứ gì” có lẽ vì vậy nên thành phần dinh dưỡng của nó cao nhất trong các loại phân
Theo các thông tin khoa học thì trong phân người chứa lượng N và P cao, tuy nhiên con số chính thức, hoặc ước lượng thì 1 năm con người sẽ thải ra hơn 72kg phân và 500l nước tiểu.
Phân bắc đã từng đi vào thơ ca đàng hoàng chứng tỏ vai trò quan trọng của nó trong nông nghiệp “Hoan hô anh Nguyễn Chí Thanh – Anh về phân bắc phân xanh đầy đồng”.
Những vườn rau đã được dùng phân bắc thì luôn xanh mướt nhưng nó tiềm ẩn nhiều nguy cơ về bệnh tật do các hệ vi khuẩn trong có khả năng gây hại cho người rất cao. VD như vi khuẩn Ecoli gây tiêu chảy… Cho nên việc dùng phân bắc thì cũng phải cần qua xử lý.
Ở VN chúng ta cũng có những công ty chuyên sản xuất phân hữu cơ từ việc hút bể phốt hầm cầu, nếu những công ty này làm chuẩn quy trình thì có lễ những loại phân này sẽ cực kỳ tốt.

2. Phân cá

Hiện nay dịch đạm cá đang được rất nhiều bà con trên Tây Nguyên, Miền Đông dùng nhiều, trong phân cá chứa N cao và nhiều axit amin thiết yếu mà cây trồng hay đất đai không thể tự tạo được, nó là sự bổ sung tuyệt vời cho cây trồng chúng ta để tăng về chất lượng nông sản.
Tuy nhiên chính vì nhiều khoáng chất như vậy nên việc thủy phân nó không hề đơn giản. Các hợp chất EM hiện nay trên thị trường được quảng bá mạnh cho việc thủy phân cá nhưng theo tôi nó chưa thể đủ, các hợp chất dinh dưỡng trong con cá là 1 chuỗi dài poly peptit khó phân hủy.
Do đó chúng ta dùng phương pháp thủy phân như hiện nay chỉ mới dạng thô, có thể thuận lợi thì dịch phân cá rất tốt, nhưng khi không thuận lợi thì nó là tác nhân gây ngộc độc hữu cơ cho cây trồng rất nặng.
Bản thân tôi đã từng xử lý giúp cho 1 cao nhân chuyên đi nhận xử lý vườn, cũng vì ngộ độc hữu cơ này mà anh ấy phải cầu cứu đến mình. Khi tôi giúp giải độc thì anh ta lại không ngờ là nó đơn giản mà hiệu quả đến vậy.
Chưa kể nguồn nguyên liệu là cá biển hay là cá lạt(sông, hồ, ao…)thi cách xử lý sẽ khác nhau. Không phải ngẫu nhiên mà các công ty lớn như Crop Master nó đầu tư tỷ đô vào việc sản xuất phân cá và tồn tại mấy chục năm nay.

3. Phân trùn quế

Có thể nói phân trùn quế là 1 trong những loại phân hữu cơ truyền thống tốt nhất, đặc điểm của phân trùn quế là có thể bón tươi ngay cho cây trồng mà không sợ bị ngộ độc hữu cơ.
Cùng với phân trâu, bò thì trùn quế chắc chắn là 1 trong những loại phân chứa nhiều vi sinh vật hữu hiệu hoạt động tốt nhất.
Nó giúp cho việc cải tạo đất cho cây trồng nhanh hơn nhờ vào việc là phân của trùn thải ra, theo tôi thì dịch trong dạ dày của trùn quế sẽ có nhiều enzym có lợi cho việc cải tạo đất là vậy.
Chỉ có 1 điều tôi và các bạn có thể băn khoăn là tại sao hàm lượng NPK của phân trùn thấp như vậy (số liệu tôi dựa vào giấy tờ của anh Ân Trương cung cấp). Có thể nhờ vào số lượng vi sinh vật hữu ích hoạt động hiệu quả nên phân nó tốt hơn hay không?

4. Phân trâu, bò, ngựa, dê (Bộ móng guốc nói chung)

Ưu điểm của loại phân này là nguồn cung rất dồi dào, hàm lượng dinh dưỡng thấp nhung bù lại số lượng bón cho cây cao
Ngoài ra nó cũng giống phân trùn quế là các vi sinh vật hữu hiệu hoạt động rất hiệu quả, đặc biệt là vi khuẩn bacillus trong phân bò rất nhiều nên khi bón cho cây thì nó cải tạo đất, giúp đất tơi xốp và hỗ trợ các vi sinh vật có ích hoạt động hiệu quả hơn.
Trong các loại phân của bộ móng guốc này thì phân dê có thể được bón trực tiếp không cần ủ hoai mục.
Còn các loại khác cần phải có thời gian ủ, nếu có dùng nấm trichoderma thì cũng cần thời gian tầm 1,5-2 tháng, còn ử cách thông thường thì phải tối thiểu 6 tháng để phân hoai mục hoàn toàn và phân hủy bớt những chất muối mặn có trong phân.
Trong thực tế hiện nay khi mua phân bò, trâu số lượng lớn bà con sẽ gặp nhiều vấn đề về chất lượng vì đôi khi người bán đã sử dụng qua bằng cách tưới nước để lấy cốt ròi bán xác nên đôi khi hiệu quả của nó không còn tốt như mong muốn nữa.

5. Phân dơi

Phân dơi là 1 trong những loại phân tự nhiên tuyệt vời với hàm lượng NPK hữu cơ cực kỳ cao, ngoài ra phân dơi chứa rất nhiều lưu huỳnh là chất trung lượng cần trong quá trình nuôi trái, với hàm lượng dinh dưỡng của dơi bà con bón nuôi trái sẽ cực kỳ hiệu quả và cho chất lượng trái đạt đỉnh nhất.
Ngoài ra phân dơi bà con có thể bón trực tiếp không cần qua ủ. Nguồn phân dơi hiện nay không nhiều mà đôi khi bà con còn gặp tình trạng mua xác phân dơi chất lượng không đảm bảo do người ta lấy cốt giống như phân bò.

Do đó khi mua phân dơi để bón cho cây thì cần nguồn có uy tín để đảm bảo mua đúng chất lượng.

6. Phân rong tảo

Thông thường thì rong tảo tự nhiên trong ao hồ bà con có thể bón tươi phủ cho cây trồng rất tốt, còn tảo biển phải qua quá trình chế biến, thủy phân rồi mới dùng được, loại phân này chứa nhiều axit amin như là phân cá nhưng dễ tiêu hơn.
Ngoài ra nó còn có thêm những chất kích thích sinh trưởng tự nhiên giúp cây trồng phát triển tốt và bền vững hơn. Trên thị trường thì phân rong tảo đang được rất nhiều công ty là nguyên liệu để sản xuất phân hữu cơ sinh học. Phân rong tảo với các axit amin nó giúp cho tăng cường chất lượng, hương vị của nông sản.
Trên cây sầu riêng tôi chưa chứng kiến bà con bón trực tiếp rong tảo (thực tế thì lấy đâu ra mà bón) nhưng trên cây rau gia vị ở làng rau Trà Quế-Hội An- Quảng Nam thì người dân chuyên dùng các loại tảo có trong ao hồ sông để bón cho vườn rau của mình.
Chính vì nhờ rong tảo đó mà rau Trà Quế nổi tiếng khắp cả nước về hương vị của nó. Và chủ trương của HỘi An là bảo tờn các khu rong tảo tự nhiên để lấy nguồn phân cung cấp cho vùng trồng rau thương hiệu của họ.
Cho đến bây giờ tôi chưa thấy nơi nào làm nông nghiệp được lời như ở Hội An, mình thì phải thuê công làm vườn cho mình. Còn khách tới muốn làm công việc vườn thì phải trả tiền cho chủ vườn để chủ vườn hướng dẫn cho mà làm.
Có nghĩa là vừa có công làm không tốn tiền mà lại còn được thối thêm tiền. Có lễ trong nghề làm vườn bà con nào cũng mơ ước được như vậy phải không? Nói tóm lại hiệu quả của rong tảo thì khỏi bàn cãi.

7. Phân heo

Trong các loại phân thì phân heo là ít người để ý nhất nhưng nó lại là phổ biến nhất, hầu như bà con làm vườn thì ai cũng có nuôi 1 vài con heo.
Hàm lượng đạm của phân heo cũng khá là cao và chứa khá nhiều chất dinh dưỡng, tuy nhiên vì hàm lượng đạm cao mà khi dùng phân heo không qua xử lý cũng rất là nguy hiểm, nó dẽ tạo rêu mốc và dễ làm cây bị ngộ độc.
Nếu qua xử lý rồi thì nó lại là nguồn phân hữu cơ rất tốt cho cây. Bản thân tôi đang tư vấn cho 1 vườn 8ha ở xuân lộc đồng nai trồng sầu riêng xen tiêu, chú này cũng chuyên dùng phân heo ủ với lục bình bón cho cây cũng rất là tốt. Do đó bà con cũng đừng đánh giá thấp phân heo.

8. Phân gia cầm (cút, gà, vịt…)

Đây cũng là loại phân bà con dùng phổ biến nhất, hiệu quả của nó đem đến không những cây sầu riêng mới thấy rõ mà cả những những cây gia vị do hàm lượng kali, lưu huỳnh cao.

Tuy nhiên nó cũng là loại phân gây tranh cãi khá nhiều trên diễn đàn, lý do vì sao? Đơn giản là các loại phân này bản thân nó nóng lại được nuôi công nghiệp, là loại ngắn ngày nên việc sử dụng kháng sinh do vô tình hay hữu ý rất nhiều.

Do đó khi bà con mua về nếu ủ kỹ, hoai mục hoàn toàn thì nó sẽ rất tốt cho cây, còn ngược lại thì các dư chất kháng sinh còn tồn sót sẽ ảnh hưởng đến cây.

9. Phân than bùn

Đây là phân chứa nhiều axit humic nhất nhưng có lẽ bà con cũng ít sử dụng do nguồn tự nhiên không có nhiều. Nếu có nguồn thì trước khi dùng móc lên phơi ải cho nó bay hơi bớt những khí độc như Cacbonic hay H2S thì dùng cũng sẽ tốt.

Tuy nhiên không nên dùng 1 mình nó mà phải cộng thêm phân xanh để tăng sinh khối và đỡ dí dẻ đất sau này.

10. Phân xanh

Phân xanh là các loại cây thân thảo trồng mục đích bổ sung đạm cho cây như muồng, điền thanh, lạc dại, cây cộng sản hoặc có thể là vỏ cà, lá cây… với loại phân này chủ yếu làm chất độn với các loại phân như trên để tạo sinh khối.

❖ Phân hữu cơ công nghiệp

Nói nhiều về phân hữu cơ truyền thống rồi, giờ nhảy qua hữu cơ công nghiệp nhé. Về bản chất hữu cơ công nghiệp thì các công ty người ta vẫn phải lấy nguồn từ phân hữu cơ truyền thống.

Không biết các bạn đã hiểu hết về hữu cơ nhưng tôi thấy hiện nay thế giới chia hữu cơ công nghiệp thành 3 cấp:

Hữu cơ cấp thấp: lấy nguồn chính là các chất thải động vật hoặc than bùn…
Hữu cơ cấp trung: lấy nguồn từ nội tạng của động vật (do các nước tiên tiến người ta ko dùng nội tạng nên chế ra loại phân này).
Hữu cơ cấp cao: lấy nguồn từ thảo mộc (giá rất đắt và chuyên dùng cho tiêu chuẩn oganic).

Tới đây mọi người cũng biết sơ về tiêu chuẩn hữu cơ rồi phải không? Cho nên tôi nói ra những điều này không phải ai cũng biết, thậm chí chưa chắc các công ty nhập phân hữu cơ đã hiểu hết (phần đông là không chịu hiểu!!!)

Thì như vậy phân hữu cơ công nghiệp có hiệu quả không? Xin thưa là nó hiệu quả hơn nhiều so với phân hữu cơ truyền thống do người ta bổ sung nhiều vi chất và các vi sinh vật có lợi hơn mà phân hữu cơ truyền thống không có.

Để tôi dẫn chứng rõ nhất là trong hội có nhiều anh em hỏi tôi đánh giá phân gà nở hay bò nở thấy rất hiệu quả mà sao dùng phân gà, cút thường không được như vậy. Cái đó chính là do khâu điều chế của các công ty khi đưa các vi sinh vật có lợi vào phân của họ.

Khi bón xuống đất thì các vi sinh vật này hoạt động làm cho viên phân nở to ra. Điều này tôi đã thực nghiệm ngay tại công ty rồi, lý do là cách đây 4 năm tôi có một người bạn Ấn Độ là giám đốc khu vực Đông Nam Á của tập đoàn Novozymes tặng cho 1 gói 100g vi khuẩn Mycorzrhiza trị giá 10 triệu. Vi khuẩn này có đặc điểm là tạo enzym để kéo rễ và đặc biệt là nó có khả năng chống chịu hạn rất tốt.

Tôi làm thử theo công thức của phân dynamic lifter từ nguồn phân bò và cho các hộ khách quen trồng rau hoa cảnh ở Tây Ninh, Củ chi dùng thử thì người ta phản hồi là rất tốt, thậm chí còn tốt hơn cả dynamic, các anh đó còn hỏi đặt hàng làm cho vài trăm ký nhưng làm gì có vì chúng tôi chỉ làm thử chơi cho vui.

Nói như vậy để bà con có thể đánh giá là phân hữu cơ công nghiệp cái quan trọng là nguồn vi khuẩn có tốt, chuẩn hay không để hiệu quả đem đến cao. Và viên phân của chúng tôi làm cũng nở tương tự như viên phân của Dynamic lifter. Từ đó suy ra viên phân nở là do vi sinh vật kích hoạt và bản thân khi nó ngậm nước cũng trương ra 1 phần.

Do đó nếu nói về phân hữu cơ công nghiệp thì các công ty lớn trong nước hay nước ngoài làm đúng chuẩn nó sẽ tốt hơn phân truyền thống. Chỉ có 1 điều khó duy nhất là phân chất lượng giá sẽ cao, vậy thôi.

Tôi tổng hợp 1 số hình ảnh ae đã dùng phân hữu cơ công nghiệp mà theo đánh giá của họ và cả của tôi là tốt gởi qua cho bà con cùng tham khảo và sử dụng.

Hy vọng bài viết này sẽ giúp ích bà con trong việc canh tác nông nghiệp bền vững. Không chỉ cây sầu riêng mà cả các loại cây trồng khác nữa. Chúc bà con thành công!

Nguồn: Chương Nguyễn

Cây trồng

Phân Hữu Cơ – Những Điều Cần Biết